Indeks glikemiczny, a cukrzyca i insulinooporność
Po spożyciu posiłku obfitującego w węglowodany, następuje wzrost stężenia glukozy we krwi, wprowadzono indeks glikemiczny (IG), który klasyfikuje węglowodany ze względu na tempo ich wchłaniania w porównaniu z wchłanianiem glukozy. Przyjęto, że IG glukozy =100. Można wyróżnić: Produkty o niskim IG, których IG jest niższy < lub = 50 Produkty o średnim IG, których IG mieści się w zakresie od 55-70 Produkty o wysokim IG, których IG jest >70 Im niższa wartość IG , tym niższa odpowiedź insulinowa. Ładunek glikemiczny (ŁG) uwzględnia wpływ spożytego produktu oraz jego ilość. Oznacza to, że jeśli produkt spożywczy zawierający węglowodany ma dużą objętość i zawiera w swoim składzie również dużą ilość wody, to nie jest się w stanie zjeść jednej sztuki np. arbuza. Arbuz pomimo, że ma wysoki IG (76), ŁG będzie miał niski Natomiast rodzynki sułtańskie zawierają mało wody i dużo węglowodanów w małej porcji IG 57, natomiast ŁG 41. Wartości ładunku glikemicznego(ŁG): Niski (<10) Średni (10-20) Wysoki (>20) Wybrane czynniki wpływające na wartość indeksu glikemicznego (IG): ILOŚĆ I RODZAJ WĘGLOWODANÓW ( GLUKOZA, MANNOZA, FRUKTOZA): Insulina jest hormonem metabolicznym, który działa na większość komórek w organizmie. Jej działanie jest szczególnie duże na komórki wątrobowe, mięśniowe oraz na tkankę tłuszczową. Pod wpływem działania insuliny następuje stymulacja syntezy białka, a jego rozpad jest zahamowany. Następuje synteza glikogenu i enzymów glikolitycznych, a zahamowaniu ulegają procesy związane z uwalnianiem zapasów glukozy z glikogenu. Wpływ insuliny na tkankę tłuszczowa charakteryzuje się tym, że zwiększa się synteza kwasów tłuszczowych i triacylogliceroli oraz następuje zahamowanie uwalniania z tkanki tłuszczowej wolnych kwasów tłuszczowych. Im większa zawartość cukrów prostych w posiłku, tym posiłek taki wpływa na gwałtowny wzrost stężenia glukozy we krwi, co w odpowiedzi powoduje duży wyrzut insuliny. Częste i regularne doprowadzanie do takich wahań, co objawia się hiperglikemią, powoduje obniżenie poziomu glukozy nierzadko tak duże, że objawem jest reaktywna hipoglikemia. FRUKTOZA może sprzyjać rozwojowi insulinooporności wskutek zaburzenia równowagi między procesami przemian wielonienasyconych kwasów tłuszczowych. STOPIEŃ DOJRZAŁOŚCI I ODMIANA PRODUKTU ( WARZYWA, OWOCE): Na przykład bardzo dojrzały banan zawiera cukry proste, natomiast banan niedojrzały obfituje w skrobie, która w formie surowej nie jest trawiona przez organizm. IG banana 60. STOPIEŃ ROZDROBNIENIA PRODUKTU I JEGO OBRÓBKA TERMICZNA: Produkty po ugotowaniu będą miały wyższy IG niż przed obróbką termiczną, np. marchew surowa IG 37, a po ugotowaniu 41 IG. Produkty mniej rozgotowane korzystniej wpływają na poziom glikemii, dlatego warzywa powinno gotować się na chrupko, a kasz nie należy rozgotowywać. Dobrym rozwiązaniem będzie gotowanie na parze lub blanszowanie. Im bardziej rozdrobniony produkt, tym szybciej wzrośnie poziom glukozy we krwi po jego spożyciu, np. ziemniaki instant IG 87, ziemniaki gotowane w mikrofalówce IG 81, ziemniaki pieczone w piekarniku w łupinie IG 69, pire ziemniaczane IG 76. ILOŚĆ I RODZAJ BŁONNIKA POKARMOWEGO: W przypadku osób z cukrzycą typu 2, korzystne są w diecie frakcje błonnika rozpuszczalne w wodzie, którego źródłem są warzywa, nasiona roślin strączkowych, czy owies. Ten rodzaj błonnika tworzy w przewodzie pokarmowym żele, przez co spowalnia działanie enzymów trawiennych i opóźnia wchłanianie węglowodanów. BIAŁKO, TŁUSZCZ OBECNE W POSIŁKU ZAWIERAJĄCYM WĘGLOWODANY: Białko i tłuszcz obecny w posiłku opóźniają wchłanianie węglowodanów, np. IG frytek 63, IG knedli 52. Oczywiście trzeba koniecznie zwrócić uwagę jaki tłuszcz został użyty do przygotowania frytek. Prażenie kaszy czy ryżu kilka minut przed ugotowaniem dodając kilka kropel oliwy z oliwek będzie korzystnie wpływało na poziom glikemii. STOPIEŃ DOJRZAŁOŚCI PRODUKTU: W owocach podczas dojrzewania zawartość skrobi maleje i zostaje zamieniona na cukry proste, natomiast w warzywach skrobia gromadzi się w czasie ich dojrzewania ( np. groszek zielony, a groch nasiona suche). IG ziemniaków to od 58-118 w zależności od pory roku i stopnia dojrzałości ( ziemniaki zimowe zawierają więcej skrobi niż ziemniaki młode). Stosowanie diety o wysokim IG powoduje nawracającą hiperglikemię poposiłkową oraz hiperinsulinemię, która jest szczególnie wyraźna u osób z nadwagą, otyłością oraz insulinoopornością. Dlatego jednym z elementów diety w insulinooporności oraz w cukrzycy insulinoniezależnej jest zastosowanie diety o niskim IG. Literatura dostępna u autora. Dietetyk Gorzów / Wągrowiec Kamila Dulęba Dziębowska
